Là một phụ huynh hoặc người chăm sóc trẻ, chắc hẳn bạn đã từng nghe về cụm từ “quan sát trẻ” và được khuyến khích làm điều đó. Có thể ba mẹ sẽ tự hỏi rằng quan sát có liên quan gì đến việc hỗ trợ trẻ phát triển hay không?
Thực tế, quan sát là một phương pháp quan trọng trong việc nuôi dạy trẻ. Đó là công cụ giúp ba mẹ thu thập những thông tin thiết yếu để hiểu rõ con mình hơn. Chỉ cần ba mẹ dõi theo trẻ một cách thật tỉ mỉ và không phán xét, chắc chắn ba mẹ có thể khám phá được bản chất thật của trẻ.
Vậy, quan sát là gì?
Quan sát đơn giản chỉ là dõi theo và chú ý cẩn thận đến từng chi tiết nhỏ. Quan sát có nghĩa là nhìn mà không phán xét hay phân tích. Ba mẹ chỉ cần tạm dừng một ít thời gian và ghi nhận những gì đang diễn ra xung quanh trẻ.
5 lý do để quan sát trẻ
- Quan sát cho tạo điều kiện cho ba mẹ thấy cách trẻ hành xử.
- Khám phá được những gì trẻ đã biết.
- Khi quan sát, ba mẹ dần hiểu rõ hơn về sở thích, nhu cầu và khả năng của trẻ.
- Quan sát giúp ba mẹ nhận ra khi trẻ có sự thay đổi trong quá trình phát triển.
- Đôi khi, quan sát giúp ba mẹ biết khi nào cần can thiệp để đặt ra giới hạn hoặc hỗ trợ trẻ trước khi để trẻ tiếp tục tự khám phá.
Ba mẹ có thể chọn tập trung vào một khía cạnh phát triển cụ thể, chẳng hạn như vận động thô của trẻ hoặc thói quen ăn uống, và ghi chú lại mọi điều ba mẹ quan sát được trong lĩnh vực này.
Hoặc ba mẹ có thể ghi lại liên tục trong một khoảng thời gian nhất định, chú ý đến mọi hành động và lời nói của trẻ.
Nếu trẻ thể hiện một hành vi như cắn, đẩy, hoặc ném đồ, ba mẹ cũng có thể lấy đó làm trọng tâm của việc quan sát để tìm ra liệu có nguyên nhân cụ thể nào như đói, mệt mỏi, hay sự tham gia của các trẻ khác gây ra hành vi này hay không.
Sau đây là một số khía cạnh trong quá trình phát triển của trẻ mà ba mẹ có thể lựa chọn để quan sát:
- Kỹ năng vận động tinh và thô – Quan sát cách trẻ di chuyển tay và ngón tay, cách trẻ cầm và mang đồ vật, cách trẻ thực hiện những động tác phức tạp hơn, cách ngồi, đứng, và giữ thăng bằng.
- Giao tiếp – Lắng nghe âm thanh, từ ngữ và câu nói mà trẻ sử dụng. Quan sát các cử chỉ và biểu cảm khuôn mặt mà trẻ dùng để giao tiếp với người khác.
- Phát triển nhận thức – Chú ý đến những gì trẻ đang học, những gì trẻ đang cố gắng làm chủ, và những gì trẻ thể hiện sự quan tâm.
- Phát triển xã hội – Quan sát cách trẻ tương tác với bạn, với những người lớn khác và với những bạn khác.
- Phát triển cảm xúc – Chú ý đến những điều khiến trẻ cười, khóc, tức giận, hoặc thất vọng, cũng như cách trẻ thể hiện và giao tiếp những cảm xúc này với người khác.
- Sự độc lập – Quan sát cách trẻ thực hiện các nhiệm vụ mà không cần sự hỗ trợ từ người khác. Hãy chú ý đến những gì trẻ làm và nói khi trẻ cần sự giúp đỡ hoặc hỗ trợ.
Làm gì tiếp theo với những thông tin sau khi quan sát trẻ?
Ba mẹ đã dành thời gian để quan sát con mình, nhưng bây giờ nên làm gì với những thông tin này?
Đôi khi, câu trả lời là không cần làm gì cả. Quan sát chỉ giúp ba mẹ hiểu thêm về trẻ trên con đường phát triển của con.
Tuy nhiên, có những lúc quan sát có thể mang lại ích lợi khi ba mẹ đang phân vân và quyết định thay đổi một điều gì đó dựa trên những gì đã nhận thấy. Ví dụ, ba mẹ có thể đã nhận thấy con mình thường xuyên hoàn thành một trò chơi ghép hình trên kệ. Ba mẹ có thể giới thiệu thêm các trò ghép hình khác ở cùng cấp độ và khó hơn một chút để khuyến khích sự hứng thú này và giúp trẻ tiếp tục phát triển trong lĩnh vực đó.
Hoặc khi trẻ bắt đầu giơ đồ vật lên để chỉ cho ba mẹ xem, đó có thể là dấu hiệu trẻ đang ở giai đoạn nhạy cảm đối với ngôn ngữ, và ba mẹ có thể bắt đầu giúp trẻ tên gọi thực tế của mọi thứ mà trẻ gặp.
Kết hợp mọi thứ lại cùng nhau
Quan sát là một việc đơn giản nhưng vô cùng có ích. Ban đầu, nó có thể khiến ba mẹ cảm thấy bối rối hoặc quá tải, nhưng hãy bắt đầu từ những bước nhỏ. Hãy thử lùi lại và quan sát trẻ trong vài phút mỗi ngày, điều này chắc chắn sẽ mang lại những giá trị đáng kể cho cả ba mẹ và con yêu.
